گفتاری درباره تاریخ،جغرافیا و فرهنگ مردم کجور.

کجور در یک نگاه
کجورنام منطقه ای است از تبرستان ( مازندران کنونی ) که در قدیم رویان خوانده می شد.این منطقه قصب? مرکزی دهستان بلده در بخش مرکزی شهرستان نوشهر است.در سال 740 هجری برابر با 1240 میلادی استاندار جلال الدوله اسکندر بن زیاد شروع به تجدید بنای قلعه شهر کجور کرده بود و چون این این شهر در موقع تاخت و تاز مغول خراب و ویران شد وی در سال 746 هجری در اطراف آن شهر بارو کشید و بنای آن را تجدید نمود. از نظر جغرافیایی این منطقه بین دو کوه دماوند وعلم کوه واقع شده است.

در این منطقه گلهای زینتی و میوه های فصلی به وفور یافت می شود. تنوع جانوری در این منطقه بسیار زیاد است که شامل جانوران اهلی و غیر اهلی می شود. مردم این منطقه اغلب به کار کشاورزی و دامپروری مشغول هستند.

دین اکثریت این منطقه اسلام و مذهب شیعه می باشد. سکنه منطقه رانیز گیلک ها و خواجه وندها تشکیل می دهند. منطقه کجور به علت داشتن وسعت مراتع دارای پراکندگی نسبی است و اکثر روستاها از هم فاصله دارند. منطقه کجور شامل 14 تابعه می باشد که هر کدام شامل دهستان ها و روستاهای مختلفی است.

 منطق? کجور دارای آموزش و پرورش،بخشداری،ثبت احوال،کمیته امداد و نیز موز? مردم شناسی کندلوس و... می باشد.

 قلمرو جغرافیایی :

 منطقه کجور بین کوه دماوند و علم کوه و یا به عبارتی دیگر بین دو دره هراز و چالوس واقع شده است . این منطقه از مغرب به چالوس ، از مشرق به سولده نور ، ازجنوی به نور و از شمال به دریای خزر مشرف است.

همان طور که گفته شد این منطقه دارای 14 تابعه می باشد که عبارتند از :

 1- بلده : بلده وخورشید رستاق 2- انگاس: انگاس - انگیل - بدیع خیل - چمرکوه - ورزان - گنگر- هما رخیل - خواچک - کم چاک - نیتل – پی چلو 3- بندپی : نجارده - نصر آباد 4- چلندر: علی آباد - تازه آباد - امزی ده - انار وار - چلندر - چالک - دزدک - حوض کوتی - ملکار - سنگ سرا 5- فیروزکلا علیا : علوی کلا- عزت-کابولج - شن کنا - منوچهر کلا - میانک - میانشهر - ملا کلا - مندل - پیمت - وازک 6-گیران:علی آباد - بینتاسی - ده گیری - حبیب آباد- خیرسر- خواچک - هلستان - حسن آباد - حسین آباد - کولکسرا-کرکرورسر(کورکورسر)- مجید آباد - موسی آباد- نیرنگ - پالوچ ده - سنگ تجن – شریعت آباد – شکری کلا - تازه آباد 7- کچه رستاق: المده – بازیار کلا - بلحکان - فیلمرز-فلزی کلا - حسن آباد - هنرومرز- کچه آباد - کچه رو- نوده - سیاهرود-زرین کلا – بنجو کول 8- کالج : بون- دانکوه - کاسگر- محله – کنلگ رود - لزیر- نشو- پس پرس - کلوسر - سنگ نو - تاچکی - ترک ده 9- کلورودپی - خضرتیزه-کهیر-نارینج بن - پاشا کلا - ونوش – صلاح الدین کلا 10- خیرودکنار : آب بندانک - اسب سمده - درزی کلا - خیرود کنار - لیتنگان – مارگیر ده - ورودی - سعادت آباد- شب حسن کج (شبخوس کاج )- شمع جاران - سلطان علی کیا 11- کوهپر : آل دره - اویل - نامخال - بالو - چار - چورن - حیرت - کترکلا - کوشکک - لاشک کنار - نیمور-ناسنگ - سمور-پول - لاشک - ولسپ (دلسب)- ویسر 12- پنجک رستاق : بسطام – بانذر - چتن - دشت نظیر - نیرس - فیروز آباد - حسن آباد کیلکو – سما - منجیر 13- زانوس رستاق : آستانکرود - دونگسی - لته پشت -گیل کلا - کندلوس (میخساز) - ملا کلا - خوش – کینج - کیاکلا - کوش - لکتور-لرگان - لزورینگ - ملا - نعل - نیچکوه - پیده - ساس (اسلام آباد)- ستوک ( سی تک ) – اطاقسرا 14- زندرستاق : امیرآباد - مرزن آباد - گندرود - کرت کلا - لیکش - پایین سرا - سروی - سیاه کلا - سنگر – ولمه

اماکنی نیز در این منطقه وجود دارند که تا حدودی بوی آبادی می دهند اما آبادی مطلق نیستند و به عنوان چراگاه دام ها و یا آبادی های مخروبه به حساب می آیند که جمعیت شان از ده خانوار تجاوز نمی کند؛ از جمله این آبادی ها می توان اجو ، دلم ، دیماکرود ، کانی ، گرم دره ، بدیع خیل ، قلعه کتی و حنی سک را نام برد.

آب و هوا :

 منطقه کجور دارای آب وهوایی معتدل و مر طوب می باشد. هوا در اکثر مواقع نظم فصلی ندارد و به همین علت نمی توان آن را به وضوح در یکی از گروه های فصلی قرار داد. زمستان های این منطقه بسیار سرد و با بارش برف همراه است و دارای تابستان هایی معتدل و مرطوب است. میزان بارندگی در این منطقه بسیار زیاد است و همین امر موجب تنوع پوشش گیاهی شده است. پوشش گیاهی مردم منطقه را به امر کشاورزی ، زراعت و باغداری واداشته است .

 کوهها و رودخانه ها :

 همان طور که در معرفی منطقه اشاره شد این منطقه بین دو کوه دماوند و علم کوه ونیز دو ده هراز و چالوس واقع شده است. اما علاوه بر این کوه هایی کم و بیش مرتفع و رودخانه های پرآبی در این منطقه وجود دارد.این منطقه دارای چشمه های آب گرم می باشد که هر ساله جمعیت زیادی را به خود جلب می کند.

منابع طبیعی :

 استان مازندران به ویژه دامنه سلسله جبال البرز دارای درختان جنگلی و پوشش گیاهی انبوهی است. منطقه کجور نیز به علت واقع شدن در این استان و قرارگیری آن در دامنه ها وارتفاعات دارای پوشش گیاهی غنی است . از طبیعت این منطقه جنگل های بی شمار و دشت هایی بی نظیر را می توان نام برد که جلوه آن نظر هر بیننده ای را جلب می کند.

همچنین منطقه کجور به علت داشتن گیاهان زینتی و دارویی آن را معرف خاص و عام کرده است.

حیات وحش :

 این منطقه به علت داشتن آب و هوای معتدل و مرطوب و پوشش گیاهی و جنگلی انبوه و دارا بودن دشت های مرتفع و علفزارها ، دارای جانوران متنوعی می باشد که بسیاری از آنها کمیاب یا حتی نایا ب در اکثر نقاط کشور و در بعضی موارد ، دنیا می باشد که به دلیل حمایت نکردن و گمنام ماندن بعضی از آنها متاسفانه در حال انقراض می باشند و یا منقرض شده اند.(مثل پلنگ)

فرهنگ عامه :

 مردم منطقه بخصوص بومیان منطقه سفید پوست در بعضی موارد بور و چشم آبی هستند . عموما با هوش و با استعداد و مردم زحمتکش و مهربان و دلسوز و میهمانواز هستند . چندان به فکر مال دنیا نیستند و عموما قانع و کمتر بلند پروازی می کنند . اگر محبتی در حق شان شود محال است آن را بی پاسخ بگذارند در این منطقه سرقت ، قتل ، جنایت خیلی کم اتفاق می افتد وبا آن که نه ماه از سال اکثر خانه ها خالی از سکنه است و درها همه باز است کمتر پیش آمده که چیزی به سرقت رفته باشد.

این مردم برای حفظ آبروی شان بسیار اهمیت قائلند اما اگر پرد? گفتارشان با یکی پاره شد دیگر از گفتن حرفی یا تهمتی رویگردان نیستند .بازار شایعه به دلیل بیکاری و نبودن سرگرمی همیشه گرم است .برای حق نان ونمک احترام قائلند .در این منطقه به علت بافت عمیق خانوادگی زنان از مردان رو نمی گیرند تمام عقد ها در اینجا عقد دائم است.

به ندرت پیش آمده که زنی طلاق گرفته باشد . زنان بیشتر از مردان برای تامین هزینه زندگی و خانواده تلاش می کنند . اکثر زنان قبل از شروع کار روزانه یک بار به جنگل می روند و هیزم مورد نیاز خانه را تامین می کنند .سپس بجز خانه داری در گله داری و کشاورزی دوش به دوش مرد خانه خود کار می کنند .

آسیا کردن گندم ، سفید کردن خانه ، شکستن هیزم برای تنور ، دوشیدن گاو ، جالیز کاری ، کاشتن سبزی ، ازجمله وظایف زن محسوب می شود . اگر چه مراسم و آیین های سنتی آنان روبه انقراض است اما هنوز در گوشه و کنار دهکده ها کجور روح تعاون و همیاری دیده می شو د.

گویش محلی :

 لهجه مردم منطقه کجور اکثرا مازندرانی و در بعضی از مناطق خواجه وندی هم صحبت می کنند که به نوعی لهجه کردی محسوب می شود .

آداب و سنن :

یکی از مسائلی که وضع یک منطقه را مشخص می کند دانستن آداب و سنن آن منطقه است که موضوعات زیر از اهم آنها بشمار می آید : تولد : وقتی کودکی متولد می شود موارد ذیل انجام می گیرد:

 - شستشو و غسل نوزاد 

- زدن ناف نوزاد - خواندن اذان و اقامه در گوشهای راست و چپ نوزاد

 - قنداق کردن

 - قبل از این که کودک به دو روز برسد اسم برایش انتخاب می کنند 

 - اغلب نام گذاری به عهده پدربزرگ و مادر بزرگ بود 

 - ایام و اعیاد نقش زیادی در نام گذاری دارند 

 - شش روز بعد از تولد شب ششم (یا همان پنج و یک)را جشن می گیرند 

 - روز هفتم اسخاره می گیرند و نوزاد رو به گهواره می بندند

 - ده روز بعد از تولد نوزاد را به حمام می بردند و به حمامی سور می دهند 

 - پس از چهل روز مادر و کودک را باهم به حمام می بردند که به اصتلاح آب چله می گویند.

ماخذ:موسسه فرهنگی و هنری پارپیرار